pies

1. pot. A to pies? «a to się nie liczy? nie ma znaczenia?»

2. pot. (Coś) goi się, zagoiło się na kimś jak na psie «czyjeś rany, zadrapania goją się szybko, łatwo»: Zerknęła raz jeszcze w moją stronę i dodała łagodniej: – do not worry... zagoi się jak na psie. B. Ejbich, Niebo.

3. pot. Coś (jest) pod (zdechłym) psem «coś jest złe, marne, brzydkie»: Szary świt wlókł się bez końca w ciemnym mieszkaniu i wstawał dzień pod zdechłym psem. B. Wojdowski, Chleb. Mimo że pogoda była pod zdechłym psem, było przyjemnie i wesoło. M. F. Rakowski, Dzienniki.

4. pot. Coś jest psu na budę; coś się (nie) zda psu na budę, na buty «coś jest nic nie warte, nie przyda się, nie zda się na nic»: Cała precyzyjna sieć łączności, którą sobie zorganizował, wszystkie meldunki z trasy, telefony z każdego odcinka specjalnego psu na budę się zdały – nikt się nimi nie interesował. J. Płoński, M. Rybiński, Tango.

5. pot. Coś znaczy dla kogoś tyle, co dla psa mucha «coś znaczy dla kogoś bardzo mało, prawie nic»

6. pot. Czuć się jak zbity pies «czuć się bardzo źle, podle»: (...) czułem się jak zbity pies. Wyrzuty sumienia dokuczały tak, że naprawdę mógł je zagłuszyć tylko alkohol. A. Dodziuk, W. Kamecki, Matnia.

7. pot. Dbać o coś jak pies o piątą nogę «lekceważyć coś, nie dbać o coś»

8. pot. Gdzieś jest ludzi, dzieci, turystów itp. jak psów «gdzieś jest bardzo dużo ludzi, dzieci, turystów itp.»: Panie Bertz – zaczął Azalin niby zimno, ale drżąc z oburzenia graniczącego z najprawdziwszym strachem – markizów we Włoszech jest jak psów... S. I. Witkiewicz, Pożegnanie.

9. pot. Ktoś głodny, zły, zmarznięty itp. jak pies «o kimś bardzo głodnym, bardzo złym, bardzo zmarzniętym itp.»: Atanazy głodny jak pies (była już godzina ósma) rzucił się nagle jak obudzony ze snu. S.I. Witkiewicz, Pożegnanie.

10. Ktoś wierny jak pies «o kimś bardzo wiernym, bezwzględnie oddanym, przywiązanym»: Jestem bardzo zazdrosna o wszystkie kobiety, które adorują Marka – a jest ich trochę! (...) Ale ja jestem wierny jak pies! Viva 5/2000.

11. pot. Łgać jak pies «kłamać bez skrupułów»: (...) łże jak pies przed tym sądem. Wyk 1996.

12. pot. Należy się coś komuś jak psu zupa «coś się komuś bezwzględnie należy»

13. Na psa urok

a) «zaklęcie mające zapobiec nieszczęściu»

b) «przekleństwo»: A ty się nie martwisz tym, że żona tam siedzi bez chłopa, sama? (...) jaki Niemiaszek może jej brzucho zrobić. – Tfu, na psa urok – zaklął Kania. – Jak tak będzie, to zabiję. W. Dymny, Opowiadania.

14. pot. Ni pies, ni wydra (coś na kształt świdra) «o kimś lub o czymś nieokreślonym, nie wiadomo jakim»: (...) byłem zlepkiem rozmaitych światów, ni pies, ni wydra. Nieokreślony. Ale tylko ktoś idący za mną krok w krok i podglądający mnie we wszystkich zetknięciach z ludźmi mógłby zdać sobie sprawę, z jakim ma do czynienia kameleonem. W. Gombrowicz, Testament.

15. Pies ogrodnika «o kimś, kto nie pozwala nikomu z czegoś korzystać, mimo że sam tego nie używa lub nie będzie miał z tego pożytku»: SLD zachowuje się jak pies ogrodnika, sam tej reformy nie przeprowadził, a teraz nie chce dać nikomu tego zrobić. Tryb 30/03/1998.

16. pot. Pies z kulawą nogą nie zajrzy, nie przyjdzie, nie zainteresuje się, nie wspomni, nie zadba itp. «nikt nie przyjdzie, nie zainteresuje się czymś lub kimś»: Co może być ciekawego w gospodzie Pod Dziurawym Okrętem? Porżnęły się łobuzy, to się porżnęły. O jednego opryszka będzie mniej. Pies z kulawą nogą nie zainteresuje się taką historią. T. Kostecki, Dom. (...) chodźmy stąd, zobaczysz, że nic się nie stanie. Pies z kulawą nogą nie zapyta. A. Stasiuk, Kruk.

17. posp. Pies z tobą, z nim itp. tańcował; pies cię, go itp. lizał, trącał; pies ci, mu itp. mordę lizał «zwroty wyrażające czyjąś niechęć do kogoś, brak zaineresowania kimś, nieprzejmowanie się czyimś postępowaniem»: Ja zadecydowałem wtedy szybko: nie chce iść, to pies z nim tańcował (...). S. Grzesiuk, Kacet. U Czaplickiego oddano mi drobiazgi, ale o 20 dolarach zapomniano. Pies im mordę lizał (...). H. Zakrzewska, Niepodległość.

18. pot. Potrzebne coś komuś jak psu piąta noga «coś jest komuś zupełnie niepotrzebne»

19. Traktować, potraktować kogoś jak psa «bardzo źle kogoś traktować, potraktować»: Nasz urząd słynie z tego, że już od kilku dobrych lat nie wyrzucamy ludzi na bruk. Nie można przecież drugiego człowieka traktować jak psa. ŻW 17/12/2001.

20. pot. Tu jest pies pogrzebany «tu tkwi sedno sprawy, w tym tkwi problem»: Ona ma tylko wygląd aniołka. Wiele ludzi daje się na to nabrać, zwłaszcza mężczyzn. – Więc tu jest pies pogrzebany – pomyślał Czerwiński i głośno zapytał: – Z tego, co pani mówi, odnoszę wrażenie, że Piotrowska wyrządziła pani jakąś przykrość. U. Milc-Ziembińska, Śmierć.

21. pot. Wieszać psy na kimś «obmawiać, oczerniać, szkalować kogoś»: Lepiej zawsze wieszać psy na administracji niż zostać zarządcą i wobec sąsiadów odpowiadać za wszystko, od wywozu śmieci począwszy, a na remoncie generalnym skończywszy. Polityka 21/1995.

22. Wypędzić, wyrzucić itp. kogoś jak psa «wypędzić, wyrzucić kogoś bez skrupułów»: – Tak nie powinno być, żeby człowieka wyrzucić z mieszkania, jak psa – mówi pani Boruczkowska. – Przecież trzeba jakiś dach nad głową zapewnić! GWr 22/10/1999.

23. pot. Zabić, ubić kogoś jak psa «zabić kogoś w sposób bezwzględny, okrutny»: Rzucił się na mnie z pięściami, krzycząc, że mnie zabije jak psa. S. Milewski, Sprawy.

24. Zabierać się do czegoś jak pies do jeża «zaczynać coś, zwykle jakąś pracę, ostrożnie, powoli, w obawie przed trudnościami»: Na lekcji biologii Fisiak miał prowadzić temat z wychowania seksualnego i zabierał się do tego jak pies do jeża. Zażenowany, spięty, czerwieniąc się co chwila, usiłował pokryć zdenerwowanie dowcipkowaniem, co pogrążało go przed klasą ostatecznie. M. Miller, Milion.

25. pot. Zdychać jak pies «umierać w nędzy i opuszczeniu»: Wynoś mi się, draniu jeden, z domu, wont, natychmiast! Zdechnij jak pies pod płotem. Z. Uniłowski, Pokój.

26. pot. Zejść, schodzić na psy

a) «o stanie czegoś: pogorszyć się, pogarszać się, podupaść, podupadać»: (...) nie uważam, aby nasz sport żużlowy zszedł na psy; nie, tak źle nie jest. Motor 38/1975.

b) «o człowieku: wykoleić się, wykolejać się»: (...) znalazła sobie jeszcze alkoholika i musiała się nim oczywiście zająć, żeby nie zszedł na psy... M. Bielecki, Siostra.

27. Żyć z kimś jak pies z kotem, iron. kochać się jak pies z kotem «żyć ze sobą w niezgodzie, w nienawiści, nie znosić się, nie cierpieć się wzajemnie»: Tak żyli ze sobą jak pies z kotem, mimo woli przywykając do siebie. M. Ławrynowicz, Diabeł.

(Coś jest) jak psu z gardła (wyciągnięte, wyjęte) zob. gardło 1.

Kochać, lubić kogoś jak psy dziada (w ciasnej ulicy) zob. dziad 2.

Pocałuj, całuj psa w nos zob. pocałować.

Pogoda, deszcz, mróz itp., że psa by nie wygonił, nie wygnał zob. wygnać.

Użyć jak pies w studni zob. użyć 1.

Zdechł pies zob. zdechnąć.